Назар аударыңыз, дропперлер: Қазақстандағы жаңа тыйымдар мен қылмыстық жауапкершілік туралы не білу керек

Соңғы жылдары Қазақстанда банк карталары мен шоттарымен алаяқтық жасау жағдайлары жиілеп кетті. Мұндай әрекеттердің ең кең таралған түрлерінің бірі — дроппинг. Бұл — адам өзінің банк шотына, картасына немесе мобильді банкингіне үшінші тұлғаларға әдейі немесе абайсызда қолжетімділік берген жағдай. Көп жағдайда мұндай әрекеттер «жеңіл ақша» немесе «қосымша табыс» уәдесімен жасалады.
Енді мұндай әрекеттер ресми түрде қылмыстық жауапкершілікке әкеледі.
ҚР заңнамасында не өзгерді: дропперлік схемаларға тыйым
Қазақстан Республикасының «Төлемдер мен төлем жүйелері туралы» заңына бірқатар өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Атап айтқанда, 25-баптың 14-тармағы:
Клиенттерге тыйым салынады:

Өзінің банк шотына, төлем картасына немесе сәйкестендіру құралдарына (логин, пароль, SMS-кодтар) үшінші тұлғаларға қолжетімділік беруге (жұбайлар мен жақын туыстардан басқа немесе заңмен тікелей рұқсат етілген жағдайлардан басқа);
Заңмен рұқсат етілмеген жағдайлардан басқа, басқа тұлғалардың деректемелерін төлемдер мен аударымдар үшін пайдалануға;
Үшінші тұлғалардың мүддесі үшін ақы алу арқылы ақша аударымдарын жасауға.

Дропперлерге қандай жауапкершілік қарастырылған
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 232-1-бабына сәйкес, мұндай схемаларға қатысқандарға келесі жазалар қарастырылған:

Айыппұл
Бостандықты шектеу
5 жылға дейін бас бостандығынан айыру және мүлкін тәркілеу

Егер тұлға өзге адамның шотына немесе төлем құралына заңсыз қол жеткізсе — жаза қатаяды: 3 жылдан 7 жылға дейін бас бостандығынан айыру және мүлкін тәркілеу.
Дроппинг қалай жұмыс істейді
Сценарийлер әртүрлі болуы мүмкін, бірақ мәні бір: алаяқ адамды заңсыз аударымдарға делдал болуға көндіреді.
Кең таралған тәсілдер:

Сіздің атыңызға карта ашуды және «аударымдарға көмектесуді» ұсыну
Ақшаны өз шотыңызға қабылдап, басқа адамға жіберуді сұрау
Банктік қосымшада тіркеліп, логин мен құпиясөзді үшінші тұлғаға беру

Мұндай әрекеттер ақшаны жылыстату, заңсыз әрекеттерді қаржыландыру немесе қаржылық алаяқтықтың бір бөлігі болуы мүмкін. Адам бұл қылмыстық схемаға қатысып жатқанын білмесе де, заң алдында жауап береді.
Қызметкерлер мен клиенттер нені есте сақтауы тиіс
Заң төлем құралдары мен банк шотының қауіпсіздігі үшін жауапкершілік тікелей олардың иесіне жүктелетінін нақты анықтайды.
Келесі әрекеттерге жол бермеңіз:

Банк картаңыздың деректерін беру
Мобильді банкингке қолжетімділік беру
Логин, пароль және бір реттік SMS-кодтарды беру

Келесі ұсыныстарға келіспеңіз:

Басқа біреудің аударымына делдал болу
Басқа адам үшін шот немесе карта ашу
Банк деректемелерін ақша үшін немесе «өтінішпен» беру

Өзгерістер қашан күшіне енеді
Заңға енгізілген өзгерістер 2025 жылғы 17 шілдеде жарияланды және ресми жарияланған күннен кейін 60 күн өткен соң күшіне енеді. Осы күннен бастап дроппинг белгілері бар кез келген әрекет автоматты түрде қылмыстық жауапкершілікке тартылады.
Қалай қорғануға және басқаларды сақтандыруға болады

Туыстарыңыз бен жақындарыңызды дроппингтің қауіптілігі туралы хабардар етіңіз
«Аударымға көмектесу» немесе «картаны жалға беру» ұсыныстарына жауап бермеңіз
Күмәнді жағдайларда қауіпсіздік қызметіне немесе құқық қорғау органдарына хабарласыңыз

Сіз алаяқ болмасаңыз да, егер шотыңызға қолжетімділік берсеңіз — бұл заң бұзушылық. Салдары күткеннен әлдеқайда ауыр болуы мүмкін қылмыстық схеманың бір бөлігіне айналмаңыз.